Kişilik bozukluklarının belirtileri, zaman zaman çeşitli derecelerde sahip olduğumuz özellikleri açıklamaya çok uygun olabilmesine rağmen, gerçek bir kişilik bozukluğu çeşitli özelliklerin aşırılığı ile tanımlanır. Uzun yıllar boyunca geliştirdiğimiz kişilik, hayatın zorluklarını ele almanın bir yolu, diğer bireylerle ilişki kurmanın bir tarzıdır. Kimi bireyler meydan okuyucudur, kimileri saldırgan, kimisi ise utangaçtır. Bu kişilerin hiçbirine kişilik bozukluğu tanısı konulamaz. Kişilik bozukluğunu tanımlayabilmek için davranış örüntülerinin çok eski, kişinin tüm hayatını istila etmiş ve işlev bozukluğuna sebep olmuş olması gerekir.

Kişilik bozukluklarının genel görülme sıklığı %6-9 dolaylarındadır. Genellikle geç ergenlik ve erken yetişkinlik dönemlerinde açığa çıkarlar ancak çocukken de bazı belirtilerini gösterirler. Kadın ve erkeklerde görülme sıklığı eşittir. Çoğu kişilik bozukluğunun kısmi bir genetik geçişinin olduğu saptanmıştır.

 

A KÜMESİ ( soğuk, garip, farklı)

PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Paranoid kişilik bozukluğunun temel belirtisi insanlardan şüphe etmektir. Kişi sürekli diğerlerinden kötülük göreceği ya da diğerleri tarafından kullanılacağını düşünür. Bu nedenle daimi olarak kendisine yönelik yapılacak olan kötülüklere ilişkin ipuçları arar. Başkalarına güvenme konusunda ciddi tereddütler yaşaralar. Bu kişiler sır vermekten çekinirler. Zihinleri sürekli diğerlerinin sadakati ve güvenirliği hakkındaki dayanaksız şüphelerle meşguldür. Çevrelerindeki olaylardan kendilerince mesajlar çıkarırlar. Örneğin komşunun köpeği kasıtlı olarak kendisini rahatsız etmek için havlamaktadır.

Ailesinde şizofreni ve sanrılı bozukluğu olanlarda daha sık görülür. Erkeklerde kadınlara göre daha sıktır.

Paranoid kişilik biçimi ve bozukluğu arasındaki farklar;

Biçim Bozukluk
Karar verirken kendine güvenir Asla kimseye güvenmez, art niyet arar.
İyi birer dinleyici ve gözlemcidirler Gizli anlamlar ararlar
Eleştirileri önemserler Eleştirileri bir saldırı olarak görürler
Sağlam bir ilişkiye önem verirler, bunun gerçekleşmesinin zor olduğuna inanırlar Sağlam bir ilişkiye inanmazlar, sürekli sorgularlar
İlişkilerde uyanıklardır Zarar göreceğinden emindir.
Eleştirildiklerinde denetimi elden bırakmadan daha yapıcı davranırlar Hızla kırılırlar, öfke ve karşı saldırıya hazırdırlar.

 

ŞİZOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Şizoid kişilik bozukluğunda kişi sosyal ilişkiler kurmaz ve bu ilişkilerden hoşlanmaz. Genellikle bu kişilerin yakın arkadaşları yoktur. Donuk ve mesafelidirler. Diğer inşalara karşı samimi ve içten duyguları yoktur. Övülmek, eleştirilmek gibi diğer bireylerden gelen geribildirimlere karşı duyarsızdırlar ve diğerlerinin duygularına ilgi göstermezler. Yalnız yaşarlar ve tek başına yapabilecekleri aktivitelerle ilgilenirler. Karşı cinse ve cinselliğe karşı da ilgisizlikleri söz konusudur.

Şizofrenik yakınları olanlarda daha sık görülmekle birlikte erkeklerde kadınlara oranla iki kat daha sık tanılanmıştır.

Şizoid kişilik biçimi ve bozukluğu arasındaki farklar;

Biçim Bozukluk
Arkadaşlık gereksinimleri azdır Arkadaşlık istemezler ne de bundan hoşlanırlar. Akrabalar dışında çevrelerinde kimse yoktur.
Başkalarıyla etkileşimleri sınırlıdır Belirli uğraşlar dışında ilgilendikleri bir şey yoktur.
Duygulanımlarında iniş çıkışlar pek görülmez. Sakin kişilerdir telaşa kapılmazlar Hiç bir güçlü duygulanım yaşamazlar. Olaylara duygusal katılımları yoktur.
Cinsellikten hoşlansalar da yokluğunda pek rahatsız olmazlar. Cinsel uğraşları yoktur veya kendilerini engellerler.

 

ŞİZOTİPAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Şizoid kişiliğin kişiler arası ilişkiler hususundaki örüntülerini taşımakla birlikte azalmayan aşırı bir sosyal kaygıya sahiptirler. Tuhaf inançlara ve büyüsel düşüncelere sahip olabilirler. Algı yanılsamaları yaşarlar. Örneğin gerçekte orada olmayan bir gücün ya da kişinin orada olduğunu hissetme gibi. Konuşurken net olmayan ve alışılmamış bir dil kullanımı görülür. Davranış ve görünüşlerinde tuhaflıklar gözlemlenir. Şüphecilik ve paranoid düşünceler sıklıkla görülür. Duygusal durumları sıkılmış ve donuktur. Sıklıkla diğer kişilik bozuklukları ile karıştırıldığından tanı alması zordur.

Şizofrenik yakınları olanlarda daha sık görülmektedir. Erkeklerde daha sıktır.

Şizotipal kişilik biçimi ve bozukluğu arasındaki farklar;

Biçim Bozukluk
Kendi inanç ve duygularına takılmıştır. Kuşkucu düşünceleri ve uygunsuz ya da kısıtlı duygulanımları vardır.
Başkalarının kendisine nasıl davranacağına karşı özellikle duyarlıdırlar Aşırı toplumsal kaygıları vardır.
Soyut ve kurgusal düşünmeye yatkındırlar Davranışlarını etkileyen acayip inanışları ya da büyüsel düşünceleri vardır.  Telepati, geleceği görme gücü gibi.
Gizemli duyum ötesi doğaüstü konularla ilgilidirler. Olağandışı yaşantıları olur. Bunlar yanılsamalar, gerçekten orada olmayan birinin varlığını duyumsama biçiminde olabilir.
Arkadaşlık gereksinimleri azdır Arkadaşlık istemezler ne de bundan hoşlanırlar. Akrabalar dışında çevrelerinde kimse yoktur.